طاق بستان؛ تاریخچه، نقشه و عکس
طاق بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌های دوران حکومت ساسانیان است که از شاهکارهای تاریخی جهان و برترین آثار باستانی ایران به شمار می‌رود. این مجموعه ارزشمند از زیباترین جاهای دیدنی کرمانشاه است که در دامنه کوه‌های زاگرس قرار دارد. نقش‌برجسته‌ها و کنده‌کاری‌های سنگ‌ها دربردارنده‌ی تصاویری از پادشاهان ساسانی نظیر اردشیر سوم، خسروپرویز، شاهپور سوم، کتیبه‌های طاق بستان و… است.
موقعیت جغرافیایی طاق بستان
سنگ‌نگاره طاق بستان در شمال شرقی شهر کرمانشاه، در دامنه کوه پراو و کنار چشمه‌هایی زیبا واقع شده است. این منطقه کوهستانی در غرب ایران از طبیعتی سرسبز و تماشایی برخوردار است و قدمتی به بلندای تمدن کهن ایران دارد. ازاین‌رو، در جای‌جای آن آثار تاریخی و طبیعی کم‌نظیری به چشم می‌خورند.
تاریخچه طاق بستان
طبق مستندترین آثار یافت‌شده و مطالعات انجام‌شده در مورد طاق بستان، باستان‌شناسی به نام «هرتسفلد»، تاریخ ساخت این بنای تاریخی را متعلق به دوران ساسانی و حکومت خسروپرویز دوم (۵۹۰ تا ۶۲۸ میلادی) می‌داند. ازاین‌رو، قدمت طاق بستان به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
البته زمان ساخت این آثار تاریخی به‌درستی مشخص نیست و تاریخ‌دانان و باستان‌شناسان، بر سر تاریخ دقیق پیدایش طاق بستان اختلاف‌نظر دارند. طاق بستان در زمان ساسانیان، محل تجمع پادشاهان و برگزاری مراسم رسمی اشرافیان حکومت بوده است. در دوره‌های تاریخی بعدی نیز نقش‌برجسته‌ها و سنگ‌نگاره‌هایی به این مجموعه افزوده شده است.
علت نام‌گذاری طاق بستان به این نام، اسمی است که از «طاق وسطام» مشتق شده است. در کتاب‌های تاریخی، نام‌های دیگری نیز برای این اثر ذکر شده است. طاق بیستون، تخت بستان و شبدیز، چند نمونه از مهمترین نام‌های تاق بستان هستند.
قسمت های مختلف این بنای تاریخی
این بنای تاریخی و هنر سنگ‌نگاره‌های ساسانی از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. بخش‌های اصلی طاق بستان عبارت‌اند از:
- نقش برجسته تاج گذاری اردشیر دوم
- کتیبه‌های طاق بستان
- طاق بزرگ
- طاق کوچک
- نقش برجسته محمد علی میرزا
- نقش‌برجسته‌های شکار گوزن و شکار گراز
هرکدام از این سنگ‌نگاره‌ها و نقش‌برجسته‌ها روایتگر وقایعی از تاریخ پرقدمت ایران هستند و از ارزش تاریخی و هنری بسیاری برخوردارند. در ادامه جزئیات برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:
نقش برجسته تاجگذاری ارشیر دوم
اولین نقش‌برجسته‌ای که در این آثار تاریخی ساخته شد، صحنه تاجگذاری اردشیر دوم را نشان می‌دهد. این سنگ‌نگاره به زمان تاجگذاری این پادشاه ساسانی در قرن ۴ میلادی برمی‌گردد. نقش‌هایی که در این سنگ‌نگاره تاریخی حکاکی شده‌اند، به‌ترتیب از سمت راست به چپ متعلق‌اند به اردشیر دوم، فرستاده اهورامزدا و میترا (ایزد مهر).
کتیبه طاق بستان
در میان سنگ‌نگاره‌ها و حجاری‌های این مجموعه، کتیبه‌هایی متنی به چشم می‌خورند. کتیبه‌های طاق بستان به خط پهلوی ساسانی نگاشته شده‌اند و از مهمترین آثار تاریخی آن دوره به شمار می‌روند. این کتیبه‌ها شامل متونی هستند که به معرفی پادشاهان ساسانی می‌پردازند و بر مشروعیت الهی و قدرت پادشاه تأکید دارند. کتیبه‌های شاپور دوم و شاپور سوم در تاق بستان از معروف‌ترین کتیبه‌های متنی تاریخ ایران محسوب می‌شوند.
متون این دست کتیبه‌ها اغلب کوتاه و مختصرند؛ اما از نظر تاریخی و زبانی بسیار اهمیت دارند و اطلاعات ارزشمندی درباره فرهنگ، زبان و سیاست دوره‌های تاریخی ارائه می‌دهند. متخصصان خط‌های باستانی و زبان‌شناسان ترجمه‌هایی از این کتیبه‌ها ارائه داده‌اند که در منابع تخصصی مربوط به تاریخ ساسانیان موجودند.
ترجمه کتیبه‌های طاق بستان
برگردان فارسی کتیبه‌های طاق بستان از خط پهلوی بدین مضمون است:
ترجمه کتیبه شاهپور دوم:
«این پیکری است از بغ مزداپرست. خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد. فرزند بغ مزداپرست، خدایگان هرمز، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد. نوه خدایگان نرسه، شاه شاهان.»
ترجمه کتیبه شاهپور سوم:
«این پیکری است از بغ مزداپرست، خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد. فرزند بغ مزداپرست خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه خدایگان هرمز شاهنشاه.»
طاق بزرگ
یکی دیگر از سنگ‌نگاره‌های طاق بستان، طاق بزرگ است. ارتفاع این طاق، ۹ متر و عرض آن حدود ۵/۷ متر است. نمای خارجی طاق بزرگ به شکل نعل اسب است و کمی عقب‌نشینی دارد. هلال قوسی این بنای تاریخی، کمی بیضی‌شکل است. دو ستون عظیم در دو طرف این قسمت قرار گرفته‌اند که به ستون‌های دوران امپراطوری رم باستان شباهت دارند.
طاق کوچک
از دیگر بخش‌های سنگ‌نگاره‌های ساسانی تاق کوچک است. ابعاد این تاق کمتر از ابعاد تاق بزرگ است و ارتفاع آن در حدود ۵ متر و عرض آن را برابر با ۵/۳ متر تخمین می‌زنند.
نمای خارجی این قسمت از تاق بستان نیز قوسی‌شکل است. نقش‌هایی که در بخش تاق کوچک این بنای تاریخی وجود دارند، پیکره‌هایی از شاهپور دوم و سوم هستند. علاوه بر این دو نقش جاویدان، کتیبه‌هایی سنگی و دشت‌نوشته‌هایی از این دوران در این بخش وجود دارند که همگی تاریخ پادشاهی ساسانی را به تصویر می‌کشند.
نقش برجسته محمدعلی میرزا
یکی از حجاری‌های طاق بستان که در بخش داخلی سمت چپ طاق بزرگ قرار دارد، نقش‌برجسته محمدعلی‌میرزاست که قدمت آن به دوران حکومت قاجار بازمی‌گردد. این سنگ‌نگاره، تصاویری از محمدعلی شاه قاجار را نشان می‌دهد که بر تخت پادشاهی نشسته است.
نقش‌برجسته محمدعلی میرزا، جدیدترین قسمت بنای طاق بستان است؛ زیرا زمان ساخت آن به سال ۱۲۳۷ برمی‌گردد؛ زمانی که محمدعلی میرزا دستور داد این کتیبه را بر بالای طاق بستان حجاری کنند.
چه نقش هایی در بنای طاق بستان کرمانشاه مشاهده می‌شوند؟
در طاق بستان، نقش‌های پرشماری به چشم می‌خوردند. تصاویری از پادشاهان ساسانی مانند اردشیر دوم، شاهپور و خسرو پرویز در این بنا وجود دارند. نقش‌های برجسته‌ای از ریسه‌های گیاهان در دو طرف بنا دیده می‌شوند. نگاره‌هایی از سوارکاران نیزه‌به‌دست از سپاه ساسانی نیز در طاق بزرگ این بنا حجاری شده‌اند.
در دیواره‌های داخلی طاق بزرگ، صحنه‌هایی از شکار قرار دارند. در این نگاره‌ها، پادشاهان ساسانی به شکار گوزن‌ها و گرازها و سوارکاری مشغول‌اند. در همین قسمت، تعدادی فیل‌سوار، حجاری شده‌اند که در صحنه شکار به‌خوبی دیده می‌شوند.
یکی دیگر نقش‌های باشکوهی که در این بنا به چشم می‌خورد، «نقش سوارکار» نام دارد. این سنگ‌نگاره، سوارکاری را نشان می‌دهد که لباس زره بر تن و کلاه‌خود بر سر دارد. این سوار کار، بر اسبی درشت‌هیکل سوار است و نمادی از ارتش ساسانی محسوب می‌شود. اطراف آن نیز با نقش گیاهان و شاخ‌و‌برگ‌های تابدار تزیین شده است.
سنگ‌نگاره‌های طاق بستان، آگاهی‌هایی درباره سبک پوشش و آرایش و زیورهای ساسانیان به دست می‌دهند. از‌جمله، تصویر اژدهای بال‌داری بر جامه‌ی خسروپرویز دیده می‌شود که ساسانیان آن را نماد جنگ می‌دانستند.
با دقت در سنگ‌نگاره شکارگاه نیز نمایی از موسیقی دوره ساسانی را می‌بینیم. شیپور، تنبور و چنگ از آلات موسیقی رایج در زمان خسرو پرویز بوده است که در این اثر تاریخی حجاری شده‌اند.
نقش‌برجسته‌ها یا به‌عبارتی، سنگ‌نگاره‌های ساسانی، نمادی از تاریخ این حکومت بر ایران است. بخشی دیگر از نگاره‌های طاق بستان نیز به تصاویری از شاهان قاجاری تعلق دارد. سنگ‌نگاره‌هایی که اگر هرکدام از آن‌ها به سخن درآیند، بی‌شک روایت‌های تاریخی شگرفی را بر زبان خواهند آورد.
موزه سنگ طاق بستان
موزه واقع در مجموعه تاریخی تاق‌بستان کرمانشاه، به نام موزه سنگ طاق بستان، مرکزی فرهنگی‌تاریخی محسوب می‌شود که بازدیدکنندگان را با هنر و تاریخ و فرهنگ دوره ساسانی آشنا می‌کند.
آثار به نمایش درآمده در موزه سنگ طاق بستان شامل قطعات سنگی منقوش، کتیبه‌های خط پهلوی ساسانی و دیگر عناصر تزیینی معماری است که از محوطه طاق بستان و اطراف آن کشف شده‌اند. همچنین، بخش‌هایی از باقیمانده کاخ‌ها و عمارت‌ها و سازه‌های ویران‌شده ساسانیان در این موزه به نمایش درآمده‌اند.
در موزه سنگ طاق بستان، قطعه سنگ‌های تراش‌‌خورده، در اندازه‌ها و شکل‌های گوناگونی وجود دارند که برخی از آن‌ها نمایانگر معماری ساسانی و برخی نیز نشانگر معماری پس از اسلام هستند.
چرا باید از این اثر باستانی و هنری بازدید کرد؟
اثر جاودان و تاریخی طاق بستان، یکی از آثار دیدنی ایران به شمار می‌رود. کتیبه‌ها و سنگ‌نگاره‌های این بنا، به طرز شگفت‌آوری حجاری شده‌اند و نمای بسیار خیره‌کننده‌ای را پدید آورده‌اند. برای بازدید از این بنای با عظمت لازم است به شهر تاریخی کرمانشاه سفر کنید و از تماشای دیگر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن نیز لذت ببرید.
در نزدیکی طاق بستان، طبیعت سرسبز و زیبایی پذیرای گردشگران است. در مقابل طاق بستان و در دامنه کوه، چشمه و دریاچه‌ای طبیعی قرار دارد که منظره‌ای خیال‌انگیز به آثار تاریخی این منطقه می‌بخشند. سرآب طاق‌بستان و چشمه‌های آب این منطقه قدمتی بیش از هزار سال دارند و از زمان ساسانیان منبع آب شرب و آب کشاورزی بوده‌اند.
طاق بستان کجاست؟
طاق‌بستان در غرب ایران و در شمال شرقی شهر کرمانشاه واقع شده است. برای بازدید از این محوطه تاریخی موقعیت مکانی زیر را در نظر بگیرید.
پرسش‌های متداول درباره طاق‌بستان
برای پیدا کردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان، با ما در بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به شما پاسخ خواهیم داد.
سنگ‌نگاره‌های طاق بستان مربوط به کدام دوره حکومتی هستند؟
دوره حکومت ساسانیان.
سنگ‌نگاره تاجگذاری کدام پادشاهان ساسانی در طاق بستان قرار دارد؟
نقش‌برجسته‌های تاجگذاری خسرو پرویز، تاجگذاری اردشیر دوم، تاجگذاری شاهپور دوم و سوم در تاق بستان دیده می‌شوند.
کاربری طاق‌بستان در گذشته چه بوده است؟
منطقه طاق بستان روزگاری شکارگاه ساسانیان بوده است. شاهان قاجاری نیز از این محل برای تفریح، شکار و قدرت‌نمایی بهره می‌بردند.
طاق بستان به چه معناست؟
در گویش کردی طاق بستان را «تاق‌وه‌سان» به‌معنای تاق ایجاد‌شده با سنگ می‌گویند.
قدمت طاق بستان به چه دوره‌ای برمی‌گردد؟
این مجموعه در قرن چهارم میلادی ساخته شده است. البته سنگ‌نگاره‌هایی از دوره قاجار نیز در آن وجود دارند.
فاصله میان طاق بستان و بیستون چقدر است؟
طاق بستان و بیستون هر دو از آثار تاریخی کرمانشاه هستند. طاق بستان در شمال شرق کرمانشاه قرار دارد. از آنجا حدود ۳۰ کیلومتر به‌سمت شرق بروید به محوطه باستانی بیستون می‌رسید.
انواع وام بانکی برای خرید مسکن
نظرات
ارسال یک نظر