شهر باستانی حریره؛ بندری مهم برای ارتباطات دریایی
شهر باستانی حریره که امروزه فقط آثار و فضاهای متعددی از آن بر جای مانده است، شهری بندری و مهم متعلق به قرن دهم میلادی است که از دیدنی های کیش محسوب می‌شود. از ویژگی‌های جالب توجه این شهر می‌توان به بناهای تاریخی آن اشاره کرد که با مصالحی همچون سنگواره‌های صدفی و سنگ‌های آهکی ساخته شده‌اند. در ادامه، بعد از بررسی تاریخچه‌ی ایجاد شهر، بخش‌ها و فضاهای متعددی آن را معرفی و دربارهی ویژگی شهر و بناهای آن اطلاعاتی در اختیارتان می‌گذاریم.
تاریخچه شهر باستانی حریره
تاریخچه و زمان ایجاد شهر باستانی حریره به اواسط قرن دهم و سال ۹۶۷ میلادی برمی‌گردد. پس از آن، این شهر حدود ۵۰۰ سال رونق و شکوفایی خود را حفظ کرد و به عنوان مرکزی تجاری و بازرگانی در خلیج‌فارس استفاده شد. در آن زمان، شهر مزبور به عنوان مرکزی برای ارتباط سه کشور ایران، هند و چین به شمار می‌رفت. در این مدت جمعیت شهر پرشمار بود.
برای شرح علت تاسیس شهر بهتر است تاریخ شهر بندری سیراف و اهمیت بازرگانی آن را برای بازرگانان بررسی کنیم. این شهر که جزو مراکز مهم تجارت برای بازرگانان محسوب می‌شد، در سال ۹۶۷ میلادی رونق خود را از دست داد. سپس، بازرگانان تصمیم گرفتند جزیره‌ی کیش را به عنوان مرکز فعالیت‌های تجاری و بازرگانی خود برگزینند. آن‌ها این جزیره را قیس می‌نامیدند. بدین ترتیب، با احداث شهری در شمال جزیره‌ی قیس به فعالیت‌های خود ادامه دادند.
شهر مزبور با قدرت گرفتن پادشاهان بنی‌قیصر، خاندان طیبی در کیش و اتابکان فارس رونق و اعتبار بسیاری کسب کرد. این شهر یک مرتبه در دوره‌ی حکومت ایلخانان مغول بازسازی شد و بناهایی بدان اضافه گردید. بررسی‌ها حاکی از آنند که بیشتر بناهای موجود در شهر متعلق به همین دوره هستند.
هم‌اکنون، بقایای اندکی از شهر برجای مانده و قسمت‌های مختلف شهر از میان رفته‌اند. با این وجود، همین بقایا شکوه و اقتدار گذشته را نمایان می‌سازند. تاکنون، باستان‌شناسان ایرانی و خارجی از شهر مزبور دیدن کرده و موفق به کشف آثار و بخش‌های مختلفی شده‌اند.
به طور کلی، در شهر مزبور فضاهای متعددی شامل مسجد جامع، خانه اعیانی، حمام، تاسیسات آبی و بندرگاه کشف شده‌اند. گذشته از آن، اشیای باارزشی نیز به دست آمده‌اند که نمایانگر غنای فرهنگی و شکوفایی شهر در گذشته هستند.
ویژگی‌ها و ساختار شهر و بناهای آن
شهر باستانی حریره با وسعت ۱۲۰ هکتاری خود در کنار دریا و سواحل خلیج فارس قرار گرفته و متشکل از فضاهای متعدد است. با نگاهی به نقشه‌ی این شهر می‌توان بندری بودن آن را متوجه شد. قرارگیری شهر در مجاورت دریا و خلیج باعث شده است که پلان آن به صورت قلعه و حاوی برج و بارو باشد تا از حمله‌ی دزدان دریایی در امان بماند.
هم‌اکنون، بقایای این شهر به صورت پشته‌های بزرگ مشاهده می‌شوند. جالب اینکه اثری از خشت و آجر در این شهر وجود ندارد و بناهای موجود در آن با مصالحی همچون سنگواره‌های صدفی و سنگ‌های آهکی و مرجانی ساخته شده‌اند. برخی از بناها ارتفاعی در حدود شش متر را شامل می‌شوند که این موضوع نشان می‌دهد که در این شهر ساختمان‌های چند طبقه وجود داشته‌اند.
افزون بر آن، در گوشه و کنار این شهر باستانی کانال‌های افقی و زیرزمینی و چاه‌های مختلف کشف شده‌اند که کاربرد آن‌ها مشخص نیست. احتمال می‌رود که این کانال‌ها و چاه‌ها مرتبط با فعالیت‌های صیادی مانند صید ماهی، مروارید و مرجان بوده‌اند و دسترسی آسان صیادان به دریا را امکان‌پذیر می‌کردند.
معرفی بخش‌های مختلف شهر باستانی حریره
پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی باعث کشف قسمت‌های مختلفی از شهر باستانی حریره شده‌اند که در زیر به شرح آن‌ها می‌پردازیم:
خانه اعیانی
یکی از بخش‌های شهر حریره خانه اعیانی آن است که متشکل از ورودی، شاه‌نشین، اتاق بزرگ شمالی و اتاق کوچک جنوبی است. این خانه گردشگران را به یاد منازل چندخانوار قدیمی در فلات ایران و در شهرهایی همچون اصفهان، یزد و کاشان می‌اندازد. خانه‌ی اعیانی مزبور در واقع نمادی از خانه‌های حاشیه‌ی خلیج فارس است که چند خانوار باهم در آن زندگی می‌کردند.
طی کاوش‌های باستانی از این خانه اشیای سفالی، کاشی‌های لعابدار ستاره‌ای و تزیینات گچ‌بری از دیوارها به دست آمده‌اند که مورد توجه قرار گرفته‌اند. این اشیا متعلق به قرنهای سیزدهم و چهاردهم میلادی هستند. جالب اینکه، کاشی‌های ستاره‌ای شکل به نمونه‌های کشف‌شده از بناهای مهم ایلخانی مانند تخت سلیمان و سلطانیه شباهت بسیار دارند. بنابراین، وارداتی بودن آن‌ها و تعلق خانه به یکی از ثروتمندان شهر مشخص می‌شود.
حمام حریره
در شمال غربی خانه اعیانی حمامی با وسعت ۵۰۰ مترمربع قرار دارد که به حمام حریره مشهور است. این حمام که در دوره‌های ایلخانی و تیموری بنا شده، سه دوره‌ی مختلف را پشت سر گذاشته است: ساخت، گسترش و مرمت.
حمام مزبور همانند سایر حمام‌های قدیمی متشکل از چند بخش مختلف به شرح زیر است:
- حصار، صحن‌های مختلف، بخش خدمات، انبار، اتاق کارگر شمالی، سربینه، گرمخانه، تون و دو خزینه‌ی کوچک و بزرگ در جنوب گرمخانه.
نشانه‌هایی همچون ظرفیت محدود حمام و دیوار بیرونی سراسری، خصوصی بودن حمام و تعلق آن به صاحب خانه اعیانی را مشخص می‌سازد.
مسجد حریره
در مرکز شهر باستانی حریره مسجدی با وسعت دوهزارمترمربع وجود دارد که نشان از سکونت مسلمانان در این شهر دارد. بنای مزبور به سبک معماری سلجوقی ساخته شده و متعلق به همین دوره است. البته، نشانه‌هایی نیز وجود دارند که مشخص می‌کنند این بنا در طی دوره‌های بعدی مرمت شده است. بنای مزبور علاوه بر کاربرد اصلی خود (محل عبادت) به عنوان مکانی برای تجمع و اسکان پاره‌وقت تاجران استفاده می‌شد.
این مسجد متشکل از چند بخش مختلف همچون شبستان، چهار محراب، مناره‌ی بلند با پلان دایره‌ای و آب‌انبار است.
بندرگاه حریره
در نزدیکی ساحل خلیج‌فارس بقایای اسکله و لنگرگاه شهر حریره پیدا شده است. این اسکله‌ها و لنگرگاه‌ها چندین راهرو، دهانه‌ی سنگی و پلکان دارند که دسترسی به دریا از طریق آن‌ها میسر می‌شود. گذشته از آن، کانال‌های ورودی و خروجی نیز هنوز سالم باقی مانده‌اند.
گفتنی است که مصالح استفاده شده در بناهای مزبور سنگ‌های آهک و مرجان بوده‌اند که در گذر زمان دچار فرسایش شیمیایی و فیزیکی شده‌اند.
قصر حریره
در شهر باستانی حریره بنایی در نزدیکی بندرگاه کشف شده است که مردم محلی آن را قصر می‌نامند. به نظر می‌رسد که این بنا همان قصری باشد که وصاف شیرازی در نوشته‌های خود از آن یاد کرده است. او به وجود قصر مرتفعی در کیش به نام قصر ملک جمشید اشاره می‌کند. در زیر عین نوشته‌ی او را می‌خوانیم:
«قصر ایوان ملک جمشید در جزیره‌ی کیش با دوری راه، از ناب‌اند (یکی از شهرهای تابع سیراف) پایدار است و به شیوه ایوان ناب‌اند ساخته شده است…
بنی قیصر بنایی رفیع بساختند و آن را آفریدو نامیدند.»
بخش کارگاهی و صنعتی شهر
در شهر باستانی حریره و در کنار ساحل این شهر بخش کارگاهی و صنعتی را می‌بینیم که جزو قسمت‌های مهم شهر است. یکی از کارگاه‌ها دارای اتاقی با کف شیاردار است که در گذشته برای استخراج شیره‌ی خرما استفاده می‌شد. به اینصورت که شیره‌ها ضمن حرکت در شیارهای کف اتاق به طرف مخزن موجود در گوشه‌ی اتاق حرکت می‌کردند و در آنجا جمع می‌شدند.
سپس، شیره‌ی خرما را به کوزه‌هایی می‌ریختند. این کوزه‌ها با کشتی به شهرهای دیگر صادر می‌شدند. جالب اینکه حفره‌هایی در ساحل ایجاد شده بودند که این حفره‌ها برای تسریع در انتقال کوزه‌های حاوی شیره به داخل کشتی کاربرد داشتند. یکی از این حفره‌ها با داشتن پله‌های مثبت و منفی باعث آسان شدن حمل بار می‌شد.
هم‌اکنون، در سه کیلومتری ساحل حفره‌های متعددی به چشم می‌خورند که نشان از پررونق بودن تجارت در دوران شکوفایی شهر حریره دارند.
افزون بر آن، در این شهر کارگاه‌های تولید شیشه نیز وجود دارند که کوره‌های شیشه‌گری مختلفی در خود جای داده‌اند. تعداد این کارگاه‌ها بسیار زیاد و فراتر از میزان موردنیاز مردم شهر است. این موضوع حاکی از آن است که مردم شهر با تولید محصولات مختلف و صادرات آن به شهرهای دیگر کسب درآمد می‌کردند.
تاسیسات آبی
یکی دیگر از بخش‌های شهر مزبور تاسیسات آبی آن است که مجموعه‌ی عظیمی از آب‌انبارها در دل صخره و در ضلع شرقی شهر است. با توجه به وجود مجموعه‌ی چاه‌ها مشابه قنات در این بخش آن‌ها را قنات- آب‌انبار می‌نامند. ساختار قنات- آب‌انبارها به گونه‌ای است که چند نفر می‌توانند در قسمت داخلی آن راه بروند.
آثار باستانی شهر
در سرتاسر شهر باستانی حریره قطعات سفال یافت می‌شوند که بیشتر آن‌ها شامل انواع زیر هستند:
- سفال‌های سلادن حاوی نقوش اژدها، ماهی و گل‌های تزئینی؛ و
- سفال‌های اسگرافیاتو با نقش کنده و ظروف لعابدار حاوی نقوش سیاه و آبی بر زمینه‌ی نخودی.
افزون بر آن، ظروف چینی نیز در این شهر وجود دارند که متعلق به قرنهای چهاردهم و پانزدهم میلادی هستند. از سایر اشیای کشف‌شده نیز می‌توان به کاشی‌های زرین‌فام و سکه‌ها اشاره کرد که در مرکز توجه قرار دارند.
درباره شهر باستانی حریره بیشتر بدانید
یکی از شهرهای استان هرمزگان شهر باستانی حریره است که در گذشته‌های دور به عنوان مرکزی تجاری و بازرگانی استفاده می‌شد. گردشگران ضمن بازدید از این شهر می‌توانند تدابیر گذشتگان برای گذران زندگی را مشاهده کنند و داشته‌های خود را قدر بدانند. »دستی بر ایران» توصیه می‌کند که به هنگام سفر به هرمزگان حتما از این شهر باستانی دیدن کنید.
شهر باستانی حریره کجاست؟
این شهر در جنوب کشور و در جزیره‌ی کیش قرار دارد و یکی از دیدنی‌های استان هرمزگان به شمار می‌رود. موقعیت مکانی این شهر باستانی را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول دربارهی شهر باستانی حریره
لطفا پرسش و پاسخ‌های زیر را بررسی کنید و در صورت داشتن دیدگاه و نظر متفاوت دربارهی متن آن را در پایین همین پست با ما مطرح کنید.
قدمت شهر باستانی حریره کیش چقدر است؟
این شهر در سال ۹۶۷ میلادی بنا شده و متعلق به قرن دهم میلادی است.
وسعت شهر باستانی حریره چقدر است؟
شهر باستانی مزبور وسعتی در حدود ۱۲۰ هکتار را شامل می‌شود.
انواع وام بانکی برای خرید مسکن
نظرات
ارسال یک نظر