قیزلار قلعه سی مراغه؛ قلعه و غاری از روزگار باستان ایران
قیزلار قلعه سی مراغه که در بخش مرکزی شهرستان مراغه و روستای «قره ناز» واقع شده، متعلق به بازه‌ی زمانیِ بین هزاره‌ی اولِ پیش و هزاره‌ی اولِ پس از اسلام است. این قلعه، در بالای کوهی صخره‌ای و مرتفع، در حاشیه‌ی رودخانه‌ی «موردوچای» و رودخانه‌ی « مردق» قرار دارد. بنای مزبور، از شهرستان مراغه حدود ۲۰ کیلومتر و از روستای «لیلی داغ»، ۵ کیلومتر فاصله دارد. این بنا در سال ۱۳۸۲ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
ویژگی‌های قیزلار قلعه سی مراغه و مسیر دسترسی به آن
برای دسترسی به این قلعه باید از جاده‌ی شوسه روستای «تازه کندِ قره ناز» به روستای لیلی داغ، عبور کنید. پس از پیمودن این مسیر، کوهی صخره‌ای را مشاهده خواهید کرد که از سه جهت، شیب نسبتاً تندی دارد. قلعه‌ی مزبور در بالای این کوه قرار گرفته است.
این قلعه جزو قلعه‌های کوهستانی به شمار می‌رود که وسعت آن تابع وضع طبیعی کوه یا توپوگرافیِ کوه است و طرح معینی ندارد. استحکامات دفاعیِ اطراف قلعه، متناسب با محوطه‌ی مشرف به آن، ایجاد شده‌اند. با وجود دره‌هایی در سه جهتِ کوه، ورود به قلعه برای ساکنین آن مقدور، و برای دیگران بسیار دشوار بوده است.
همچنین، به منظور استحکام بیشتر و دفاع بهتر، در پیرامون قیزلار قلعه سی حصار سنگی محکمی ساخته بودند. این حصار به تبعیت از شکل طبیعی کوه، ساختار نامنظمی داشته است. در ساختِ حصار مزبور «خشکه‌چین، لاشه‌سنگ و ملات» به کار رفته و سنگ‌های مورد نیاز، از بستر روخانه‌های اطراف تأمین شده است.
آنچه در ساختار حصار جلب توجه می‌کند این است که قسمت‌های مختلف آن، ویژگی‌های متمایزی دارند. این ویژگی‌ها به خصوصیات طبیعیِ محوطه و میزان نفوذپذیری به داخل قلعه، وابسته هستند. بدین ترتیب، جبهه‌ی غربیِ حصار، با توجه به شیب ملایمِ پشته، از ملات آهک است. در حالی که، سه جبهه‌ی دیگر، به دلیل شیبِ تند کوه، به صورت خشکه‌چین ساخته شده‌اند.
علاوه بر آن، جبهه‌ی شمالی این قلعه دارای دیواری سنگ‌چین به شکل خشکه‌چین است که سنگ‌ها از ابعادی در حدود ۶۰ ×۶۰ ×۴۰ یا ۷۰ × ۵۰ × ۴۰ سانتی‌متر برخوردارند. این سنگ‌ها مکعبی شکل هستند و یک تراش جزئی بر سطح آن‌ها مشاهده می‌شود.
معمولاً بازدیدکنندگان برای ورود به قیزلار قلعه سی از ورودی قسمت غربی استفاده می‌کنند که دسترسی به آن راحت‌تر است. اضلاع دیگر این قلعه، به سببِ وجود دیوارهای سنگی و پرتگاه‌های بلند، ورودی مناسبی محسوب نمی‌شوند.
بخش اعظم این بنای متعلق به هزاره‌ی اول قبل از اسلام و پس از اسلام، به دلیل بلایای طبیعی و تخریب انسان، از میان رفته است. با این وجود، در پشت بنای مزبور و دو طرف کوه، یک دیوار خشتی و حصارهای سنگی مشاهده می‌شوند که از قلعه‌ی قدیمی باقی مانده‌اند.
البته، دیوار خشتی مزبور در طی سال‌های اخیر به دلیل فعالیت معادن جهت ایجاد یک راه غیرقانونی برای ورود به قلعه، از میان رفته است. این دیوار خشتی، تنها بخش باقی مانده‌ی این بنا در ضلع جنوبی محسوب می‌گردد.
در مسیرِ کوهی که قلعه در آن واقع شده است، تکه‌هایی از سفال‌های قدیمی به چشم می‌خورند که توسط ساکنین قلعه مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
بر اساس نتایج پژوهش‌های باستان‌شناسی، دوره‌ی شکل‌گیریِ محوطه‌ی قیزلار قلعه سی به دوره‌ی عصر آهن 2 و 4 مربوط می‌شود. در این دوران، در محوطه‌ی قلعه، استحکامات خشکه‌چینِ دفاعی و معماری به وجود آمدند. سپس، محوطه‌ی مزبور در دوره اشکانی به صورت یک محوطه‌ی سکونت‌گاهی-استحفاظی، کاربرد یافت.
متأسفانه، متولیان میراث فرهنگی استان برای حفاظت از این بنا اقدام موثری انجام نداده‌اند؛ به‌طوری‌که در اطراف بنای مزبور، سوراخ‌های متعددی به چشم می‌خورند که توسط افراد سودجو برای رسیدن به آثار باستانی به وجود آمده‌اند.
درباره غار و آبشار پیرامون قلعه
در مجاورت قیزلار قلعه سی مراغه، غاری وجود دارد که طول، عرض و ارتفاع آن به ترتیب ۳۵، ۲۴ و ۲۰ متر است. این غار، در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی مراغه و ضلع جنوبی دره‌ی عمیق «گوی داغ» به معنای کوهِ کبود قرار دارد. غار مزبور به همراه قلعه‌ی موجود در مجاورت آن، در ارتفاع تقریبی 1800 متری از سطح دره‌ای پایینیِ کوه کبود قرار دارند.
در قسمت داخلیِ این غار، دالان‌های تنگ و تاریکی مشاهده می‌شوند که مانند تمامی غارها دارای استالاکتیت‌های آهکی هستند. علاوه بر آن، در یک کیلومتری روستای قره ناز، پشتِ غار مزبور، آبشار زیبایی وجود دارد که به آبشار قره ناز شهرت دارد.
حتماً از ساختمان قیزلار قلعه سی مراغه دیدن کنید
بنای قیزلار قلعه سی مراغه، از آثار تاریخی صخره‌ای و بسیار زیبا بوده که در طول زمان به دلیل بی توجهی، تقریباً به طور کامل تخریب شده است. هم اکنون، آثار محدودی از قلعه‌ی مزبور باقی مانده است و می‌تواند به منظور پژوهش در حوزه‌ی معماری صخره‌ای مورد استفاده قرار بگیرد. دستی بر ایران ضمن معرفی این بنا شما را به بازدید از سایر جاذبه‌های گردشگری مراغه با رعایت اصول گردشگری مسئولانه فرا می‌خواند.
انواع وام بانکی برای خرید مسکن
نظرات
ارسال یک نظر