آرامگاه احمد جامی در تربت جام؛ معماری و فضای متفاوت
آرامگاه احمد جامی که دیرینگی آن به قرن دوازدهم میلادی برمی گردد، در شهر تربت جام خراسان رضوی قرار دارد. این آرامگاه مدفن یکی از عارفان، صوفیان و شاعران دوره سلجوقی به نام شیخ احمد جامی است. نام کامل او احمد ابن ابوالحسن جامی نامقی ترشیزی بود و به شیخ الاسلام، قطب الاوتاد، شیخ ابونصر احمد ژنده پیل، پیرجام و شیخ جام شهرت داشت.
این عارف بزرگ حدود ۹۵ سال عمر کرد و در سال ۱۱۴۱ میلادی دار فانی را وداع گفت. هم اکنون، آرامگاه وی زیارتگاه پیروان و دوستداران او می باشد.
زندگی نامه و مکان آرامگاه احمد جامی
او در سال ۱۰۴۹ میلادی در روستای نامق شهرستان کوهسرخ (از جمله شهرستان های خراسان رضوی) به دنیا آمد. این روستا از توابع بخش مرکزی شهرستان کوهسرخ به شمار می رفت.
زندگی احمد جامی تا سن ۲۲ سالگی به بطالت و میخوارگی گذشت. با این وجود، او در همین سن ۲۲ سالگی تصمیم گرفت توبه کند و در راه دین قدم بردارد. بدین ترتیب، برای انجام توبه حدود ۱۲ سال از عمر خود را در کوه های اطراف روستای نامق به عبادت پرداخت.
سپس، ایشان به تربت جام سفر کرد و در روستایی به نام بزد ساکن شد. در این روستا، کوهی به نام بزد را برای زندگی انتخاب کرد. احمد جامی در دامنه این کوه مسجدی به نام مسجد نور بنا نمود که هنوز هم پابرجاست. این مسجد در ۳ کیلومتری جنوب روستای بزد قرار دارد.
علاوه بر آن، شیخ جامی در طول زندگی خود به شهرهای زیادی از قبیل نیشابور، هرات، بوزجان، مرو و بسطام مسافرت کرد. او در طی این مسافرت ها، با برخی از مشایخ خراسان آشنا شد.
سپس، در طی سفر به تربت جام، در یکی از روستاهای این شهر به نام معدآباد، خانگاهی بنا نمود. این مکان، محل زندگی، آموزش، گرد هم آیی و فعالیت صوفیان بود. جامی در این خانگاه (خانقاه) به تالیف کتاب و تربیت مریدان خود می پرداخت.
طولی نکشید که آوازه او تمام شهر را پر کرد و توجه حاکمان را به خود جلب نمود. یکی از حاکمان به نام سلطان سنجر با شنیدن اوصاف او به روستای معدآباد مسافرت کرد و از پیروان او شد.
در کتاب های مرجع مختلف طول عمر این عارف بزرگ را ۹۵ یا ۹۶ سال عنوان کرده اند. مقبره او شامل مجموعه ای متشکل از آرامگاه احمد جامی، گنبدخانه، ایوان، مسجد کرمانی، گنبد سفید، مسجد عتیق، مدرسه امیر جلال الدین فیروزشاهی و مسجد جامع نو می باشد. البته، این مجموعه در دوره های مختلفی الحاقاتی از قبیل آب انبار، مسجد زیر زمینی و قبور دیگر داشته است.
ویژگی های ورودی مجموعه
این ورودی در قسمت شرقی مجموعه واقع شده است و دارای معماری منحصر به فردی می باشد. ورودی مزبور شامل پیش طاق، آستانه درگاه با درب چوبی و طاق های دو طبقه در طرفین است. درب چوبی و قدیمی این ورودی دارای کتیبه هایی کوفی است که در طی زمان قسمتی از متن آن از بین رفته است و قابل خواندن نیست.
ورودی مجموعه نسبت به سایر قسمت های آن قدیمی تر است و به قرن سیزدهم میلادی برمی گردد. این ورودی از خشت خام ساخته شده است و در ابتدای ساخت فاقد هرگونه تزیینی بوده است. سپس، در دوره ایلخانی و چند سال پس از گچ کاری (سفیدکاری) نمای مجموعه، ورودی آن نیز با استفاده از گچ بری های زیبا و استفاده از رنگ قرمز تزیین شده است.
گنبدخانه آرامگاه احمد جامی
گنبدخانه واقع در آرامگاه احمد جامی، در مرکز مجموعه قرار گرفته است و در چهار ضلع آن بناهایی مربوط به دوره های مختلف مشاهده می شود. این گنبدخانه از نظر معماری مشابه مقبره سلطان سنجر در مرو (قرن دوازدهم میلادی) و بقایای آرامگاه تیموری در مجاورت مسجد هرات می باشد. بنای گنبدخانه دارای یک گنبد است که سطح زیرین آن را تزییناتی از کاربندی پر کرده است.
این گنبد دارای دو کتیبه در بخش زیرین خود می باشد. روی یکی از این کتیبه ها آیات قرآن حک شده است. در حالی که کتیبه دیگر که بزرگتر از کتیبه اول می باشد، حاوی اطلاعات تاریخی درباره گنبدخانه است.
بنای آرامگاه احمد جامی در چهار جهت شمالی، جنوبی، شرقی و غربی دارای ورودی است. ورودی های شمالی، جنوبی و شرقی بنای مزبور قدیمی تر هستند (قرن سیزدهم میلادی) و ورودی های اصلی آن می باشند. در حالی که ورودی غربی در محل محراب قدیمی گنبد خانه ایجاد شده است.
در واقع، این گنبدخانه زمانی کاربری خود را به عنوان نمازخانه از دست داد. بنابراین، در محل محراب ضلع غربی آن، یک ورودی دیگر تعبیه شده است. وجود گچبری هایی در اطراف این ورودی، گواهی بر این ادعاست. در ورودی غربی، یک جفت درب قدیمی تعبیه شده است که مربوط به قرن پانزدهم میلادی می باشند.
ایوان مجموعه
در نیمه اول قرن سیزدهم میلادی، ایوانی با ارتفاع ۳۰ متر به مجموعه اضافه شد که در مجاورت گنبدخانه قرار دارد. برای ایوان سقفی نیم گنبدی با تزیینات کاربندی تعبیه شده است. علاوه برآن، بعدها دو گلدسته کوتاه و شش ضلعی توسط شخصی به نام شیخ اسماعیل خان مستوفی الممالک به بالای ایوان اضافه شد.
در قسمت داخلی ایوان دو ورودی مستقل وجود دارد که به بناهای اطراف از قبیل مسجد کرمانی و گنبد سفید راه دارند. این ایوان دارای تزیینات بی نظیری از جمله کاشی کاری و گچ بری های بسیار زیباست.
بنای آرامگاه احمد جامی
این آرامگاه در مقابل ایوان و در فضای باز قرار گرفته است. در اطراف آرامگاه مزبور، با استفاده از مصالح آجر و گچ حصاری به وجود آمده است که بالاتر از سطح محوطه قرار دارد. دو سنگ مزار به صورت عمودی در بالا و پایین مزار قرار گرفته است. یکی از این سنگ ها لوح اصلی است که در بالای مزار قرار دارد و با تزییناتی از قبیل گل و برگ مزین گشته است.
بر روی آرامگاه احمد جامی هیچگونه سنگ قبری تعبیه نشده است. بنابراین، از خاک آن درخت پسته ای روییده است که درختی کهنسال می باشد و دارای شاخ و برگ زیادی است. با اینکه ریشه این درخت در حال تخریب قبر است، آن را قطع نمی کنند. چرا که نوادگان شیخ جامی، طبق روایتی از خود او، عقیده دارند که هیچ درختی را نباید قطع نمود.
در اطراف این آرامگاه، حصاری از سنگ مرمر وجود دارند که مابین آنها ۱۸ سنگ به رنگ سیاه تعبیه شده اند. علاوه بر آن، در اطراف آرامگاه مزبور تعدادی سنگ قبر به صورت عمودی مربوط به افراد دیگر وجود دارند که نام متوفی بر روی آنها نوشته شده است.
بازدید از آرامگاه احمد جامی و بناهای اطراف آن را از دست ندهید
تربت جام یکی از شهرهای زیبای خراسان رضوی است که آثار تاریخی زیادی در خود جای داده است. آرامگاه احمد جامی یکی از این آثار است که همه ساله گردشگران زیادی از داخل و خارج کشور از آن بازدید می کنند.
چنانچه با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی عازم استان خراسان رضوی هستید، بازدید از این آرامگاه را از دست ندهید. ″دستی بر ایران″ که در زمینه معرفی جاذبه های گردشگری خراسان رضوی فعالیت می کند، شما را به بازدید از آرامگاه احمد جامی در شهر تربت جام دعوت می کند.
انواع وام بانکی برای خرید مسکن
نظرات
ارسال یک نظر